وسواس فکری ؛ کنترل افکار مزاحم و بازگشت به آرامش ذهنی

احتمالاً برای شما هم پیش آمده که فکری مدام در سرتان بچرخد و اذیتتان کند، یا احساس کنید مجبورید کاری را بارها و بارها تکرار کنید تا کمی آرام شوید. اگر این حالت‌ها شدید و همیشگی شده‌اند و زندگی‌تان را مختل کرده‌اند، ممکن است با چیزی به نام "وسواس فکری" درگیر باشید. اما وسواس فکری چیست واقعاً؟ و چطور می‌توان از دست این افکار و کارهای تکراری راحت شد؟ 

وسواس فکری یعنی چه؟

بیایید اول ببینیم وسواس فکری چیست؟ وسواس فکری یک مشکل روحی است که دو بخش اصلی دارد: فکرهای وسواسی و کارهای اجباری (یا همان رفتارهای وسواسی).

فکرهای وسواسی:

فکرها، تصورات یا میل‌هایی هستند که ناخواسته و پشت سر هم به ذهن شما می‌آیند و باعث نگرانی و ناراحتی شدید می‌شوند. شما معمولاً دوست ندارید این فکرها را داشته باشید و سعی می‌کنید آنها را از ذهنتان بیرون کنید یا با یک فکر یا کار دیگر، اثرشان را کم کنید. 

• وسواس فکری ترس از بیماری و کثیفی (مثلاً ترس از میکروب‌ها و مریض شدن).
• شک و دودلی مداوم (مثلاً نکند در را قفل نکرده باشم؟ نکند گاز را نبسته باشم؟).
• نیاز شدید به اینکه همه چیز خیلی مرتب و منظم یا قرینه باشد.
• فکرهای بد و ترسناک در مورد خودتان یا دیگران (مثلاً وسواس فکری ترس از اتفاقات بد برای خانواده).
• وسواس فکری ترس از دیوانه شدن یا از دست دادن کنترل.

کارهای اجباری (وسواس عملی):

کارهای تکراری (مثل شستن دست، چک کردن، مرتب کردن) یا کارهای ذهنی (مثل شمردن، دعا خواندن، تکرار کلمات در ذهن) هستند که احساس می‌کنید مجبورید در جواب یک فکر وسواسی یا طبق یک قانون خاص در ذهن خودتان انجام دهید. این کارها را انجام می‌دهید تا نگرانی‌تان کم شود یا از اتفاق بدی که می‌ترسید جلوگیری کنید. اما این آرامش معمولاً زودگذر است و در طولانی مدت، وسواس شما را بدتر می‌کند.
 

 اگر این فکرها و کارها آنقدر زیاد و وقت‌گیر شوند که زندگی روزمره، کار و درس، یا روابط شما را با دیگران خراب کنند، می‌تواند نشانه‌ای از مشکل وسواس فکری باشد. این فقط یک "عادت بد" یا "فکر و خیال زیاد" نیست، بلکه یک مشکل شناخته شده است که نیاز به کمک دارد. متخصصان روان رشد آماده اند تا در این مسیر به شما کمک کنند...

افکار وسواس فکری از کجا می‌آیند؟ 

یکی از سوال‌های همیشگی این است که "وسواس فکری از کجا میاد؟" دلیلش یک چیز مشخص نیست و معمولاً چند عامل با هم باعث آن می‌شوند:

نقش ژن‌ها و بدن ما:

• وسواس فکری ژنتیکی: گاهی وسواس در خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود. یعنی اگر پدر، مادر یا خواهر و برادرتان وسواس داشته باشند، احتمال اینکه شما هم دچار شوید کمی بیشتر است. البته اینطور نیست که اگر ژن آن را داشته باشید حتماً وسواسی می‌شوید؛ محیط و اتفاقات زندگی هم مهم هستند.

• تغییرات در مغز: در مغز آدم‌های وسواسی، بعضی قسمت‌ها کمی متفاوت کار می‌کنند. این قسمت‌ها در کنترل فکرها و کارها نقش دارند.

• مواد شیمیایی در مغز: ماده‌ای به نام سروتونین در مغز هست که روی حال و حوصله و نگرانی ما تاثیر دارد. اگر مقدار این ماده متعادل نباشد، ممکن است باعث وسواس شود. به همین خاطر بعضی داروهایی که برای درمان وسواس فکری استفاده می‌شوند، روی همین ماده اثر می‌گذارند.

اتفاقات زندگی و چیزهایی که یاد می‌گیریم:

• استرس و سختی‌های زندگی: اگر استرس خیلی زیادی را تحمل کرده باشید یا اتفاق بدی برایتان افتاده باشد، ممکن است وسواستان شروع یا بدتر شود.

• یادگیری: گاهی وقت‌ها ما یاد می‌گیریم که با انجام یک کار خاص، نگرانیمان کم می‌شود. مثلاً اگر یک بار بعد از یک فکر بد، دستتان را بشویید و آرام شوید، ممکن است این کار تکرار شود و تبدیل به یک عادت وسواسی شود.

وسواس فکری در زمان پریودی:

بعضی خانم‌ها می‌گویند که قبل از پریود شدن یا در روزهای پریودی، فکرهای وسواسی‌شان بیشتر و شدیدتر می‌شود. این موضوع احتمالاً به خاطر تغییرات هورمونی در بدن است که روی مواد شیمیایی مغز اثر می‌گذارد. دانستن این موضوع کمک می‌کند که در این روزها بهتر بتوانید حال خودتان را مدیریت کنید.

پس علت وسواس فکری زیاد و شدید چیست؟

شاید بپرسید چرا وسواس در بعضی افراد اینقدر شدید و زیاد می‌شود که تمام زندگی‌شان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علت وسواس فکری زیاد معمولاً یک دلیل تنها نیست، بلکه به خاطر ترکیب و شدت چند عامل با هم است. تصور کنید که فردی هم از نظر ژنتیکی آمادگی بیشتری برای وسواس دارد هم تعادل مواد شیمیایی در مغزش به هم ریخته، و هم در زندگی استرس‌ها و فشارهای زیادی را تجربه کرده است. این ترکیب می‌تواند باعث شود که وسواس با قدرت بیشتری خودش را نشان دهد.

علاوه بر این، یک عامل مهم دیگر در شدید شدن وسواس، دیر کمک گرفتن از متخصص است. بنابراین، اگر احساس می‌کنید درگیر وسواس هستید، حتی اگر فکر می‌کنید هنوز خیلی شدید نیست، زودتر کمک گرفتن می‌تواند از شدیدتر شدن آن جلوگیری کند. برای مشاوره وسواس فکری از متخصصان کلینیک روان رشد هم اکنون اقدام کنید.

وسواس فکری با زندگی ما چه می‌کند؟ 

وسواس فکری فقط چند فکر و کار آزاردهنده نیست، بلکه می‌تواند حسابی زندگی را سخت کند. "وسواس فکری باعث چه میشود" :

• پایین آمدن کیفیت زندگی: مهم‌ترین اثر وسواس این است که دیگر از زندگی لذت نمی‌برید. آنقدر درگیر فکرها و کارهای تکراری می‌شوید که برای تفریح، بودن با خانواده و دوستان، یا کارهای مورد علاقه‌تان وقت و حوصله ندارید.

• مشکل در کار و درس: وقتی ذهنتان مدام درگیر است و باید کارهای خاصی را تکرار کنید، تمرکز کردن سخت می‌شود و ممکن است در کار یا درس افت کنید یا حتی نتوانید ادامه دهید.

• خراب شدن رابطه‌ها: رفتارها و فکرهای وسواسی شما ممکن است برای دیگران عجیب و خسته‌کننده باشد. شاید از دیگران دوری کنید یا از آنها بخواهید در کارهای وسواسی به شما کمک کنند که این باعث دعوا و ناراحتی می‌شود.

• مشکلات روحی دیگر:  نگرانی و استرس دائمی از وسواس، می‌تواند باعث شود دچار مشکلات دیگری مثل افسردگی (که در صورت نیاز به بررسی و درمان، مشاوره افسردگی می‌تواند راهگشا باشد) یا اضطراب شدیدتر هم بشوید.

• مشکلات جسمی: بعضی کارهای وسواسی به بدن آسیب می‌زنند. مثلاً اینقدر دستتان را می‌شویید که پوستتان خشک و زخمی می‌شود.

• احساس خجالت و تنهایی: خیلی‌ها از وسواسشان خجالت می‌کشند و سعی می‌کنند آن را از دیگران پنهان کنند. این باعث می‌شود احساس تنهایی کنند و برای درمان دیرتر اقدام کنند.

دانستن این مشکلات نشان می‌دهد که چقدر مهم است برای درمان وسواس فکری زودتر اقدام کنیم.  دریافت به‌ موقع مشاوره روانشناسی درمان وسواس فکری از متخصصان روان رشد، کلید اصلی رهایی از این مشکلات و بازگشت به زندگی آرام است.

برای وسواس فکری چه کنیم

اگر درگیر وسواس هستید، بدانید که تنها نیستید و راه‌های خوبی برای بهتر شدن وجود دارد. سوال "برای وسواس فکری چه کنیم" اولین قدم برای خوب شدن است. در ادامه چند راهکار ساده توضیح می‌دهیم.

این کارها جای درمان اصلی را نمی‌گیرند، اما کمک می‌کنند استرستان کم شود و حالتان بهتر شود:

1. بیشتر بدانید: اول از همه سعی کنید وسواس را بهتر بشناسید. خواندن مطالبی مثل همین مقاله و فهمیدن اینکه این یک مشکل قابل درمان است، ترس شما را کم می‌کند.

2. استرستان را کم کنید:  چون استرس وسواس را بدتر می‌کند، یاد گرفتن روش‌هایی برای آرام شدن مثل نفس عمیق کشیدن، مدیتیشن (تمرکز ذهن)، یا یوگا خیلی کمک می‌کند. اگر احساس می‌کنید نگرانی و اضطرابتان با این روش‌ها کنترل نمی‌شود، بهره‌مندی از خدمات مشاوره اضطراب  می‌تواند بسیار مفید باشد.

3. ورزش کنید: حتی یک پیاده‌روی ساده روزانه هم می‌تواند نگرایتان را کم کند، حالتان را بهتر کند و به شما انرژی بدهد.

4. خوب بخوابید: کم‌خوابی شما را بی‌حوصله و زودرنج می‌کند و وسواستان را بدتر. سعی کنید شب‌ها به موقع و کافی بخوابید.

5. فکرهایتان را بنویسید: گاهی نوشتن فکرهای وسواسی و احساسی که دارید، کمک می‌کند کمی از آنها فاصله بگیرید و کمتر اذیتتان کنند.

6. برای نگرانی وقت بگذارید: به جای اینکه تمام روز درگیر فکرهای وسواسی باشید، یک زمان کوتاه و مشخص (مثلاً ۱۵ دقیقه) در روز را فقط به همین فکرها اختصاص دهید. بقیه روز سعی کنید حواستان را به کارهای دیگر پرت کنید.

7. از دیگران کمک بگیرید: با کسانی که به آنها اعتماد دارید در مورد مشکلتان حرف بزنید. این کار می‌تواند خیلی به شما آرامش بدهد.

کلینیک روانشناسی روان رشد چطور به شما کمک می‌کند؟ 

ما در کلینیک روانشناسی روان رشد، خوب می‌دانیم که وسواس چقدر می‌تواند برای شما و خانواده‌تان سخت باشد. تیم متخصص ما شامل روانشناس‌ها و روانپزشک‌های باتجربه است که آماده‌اند با جدیدترین و بهترین روش‌ها به شما کمک کنند.

برای مشاوره و گرفتن وقت از متخصصان ما در کلینیک روانشناسی روان رشد، با ما تماس بگیرید.