بررسی علائم شایع ترین مشکلات روانی در بزرگسالان

مشکلات یا اختلالات روانی به هر نوع مشکل و علامت روانی اشاره دارد که روی افکار، احساسات و رفتارهای مبتلایان تاثیر منفی می گذارد؛ به گونه ای که باعث مختل شدن زندگی عادی، کار و روابط بین فردی آنها می شود. افسردگی و اضطراب  از جمله شایع ترین مشکلات روانی در جهان هستند. درمان مشکلات روانی کاملا امکان پذیر است. بر اساس داده های مطالعه شده در اروپا، همه گیری مشکلات روانی، در یک سال یا به صورت مادام العمر در مردم اروپا، به ترتیب 11.5 و 25.9 درصد است. مشکلات افسردگی و اضطرابی در صدر بیماری های روانی در اروپا هستند. رئیس انجمن علمی روانپز‌شکان ایران، مشکلات روانی افسردگی و سپس اضطرابی را در راس بیمار های روانی ایران اعلام کرده است.

شایع ترین مشکلات روانی در بزرگسالان

همه ما به خوبی می دانیم که مشکلات روانی در حال افزایش هستند. افزایش مشکلات روانی فقط در ایران نیست. همانطور که اشاره شد، مشکلات روانی در کشورهای توسعه یافته ای مثل آمریکا و کشورهای اروپایی نیز یکی از مشکلات جدی در سیستم سلامت و بهداشت روان است.
مشکلات روانی افسردگی، اضطراب، مشکلات روانی وسواس و مشکل استرس پس از سانحه (PTSD)،از جمله مهم ترین و شایع ترین مشکلات روانی در جهان هستند. 

مشکلات روانی مرتبط با بیماری های افسردگی

مشکلات روانی مرتب با اختلالات افسردگی صرفا محدود به اختلال افسردگی اساسی یا MDD نیست. افسردگی دو قطبی و افسردگی مزمن یا دیستایمیا نیز دو نوع متفاوت از مشکلات افسردگی هستند.

افسردگی اساسی شامل این نشانه ها است:

• سطح انرژی پایین روانی
• لذت نبردن از زندگی و وقایع روزمره
• احساس پوچ و بی معنا بودن زندگی
• احساس اضطراب و استرس
• احساس غمگینی شدید
• گریه های بی دلیل
• احساس خستگی و بی انگیزگی
• کُند شدن حرکات فرد (در برخی بیماران افسرده)
• کم یا زیاد شدن خواب
• انزوا و گوشه نشینی
• کاهش روابط بین فردی
• غیبت از کار و به تعویق انداختن کارها
• افکار خودکشی
• اقدام به خودکشی یا سابقه خودکشی ناموفق
• کاهش یا افزایش اشتها
• کاهش میل جنسی یا لذت جنسی
• مشکلات خواب

گاهی شدت علائم و نشانه های افسردگی به گونه ای نیست که فرد عملکرد روزانه اش سر کار یا با دوستانش مختل شود. با این حال، همواره دارای انرژی پایین، احساس بی انگیزگی و بی هدف بودن زندگی است. اگر علامت ها و نشانه های افسردگی اساسی شدنشان کمتر باشد و مدت زمان بیشتری در فرد باشند، به آن افسردگی مزمن یا دیستایمیا می گویند.

افسردگی مزمن

افراد با مشکلات افسردگی مزمن یا دیستایمیا:

• معمولا کارهایشان را انجام می دهند اما با صرف انرژی روانی زیاد
• از زندگی عادی لذت نمی برند و معمولا همیشه ناراضی هستند.
• عادت به غُر زدن و اعتراض از شرایط زندگیشان دارند.
• همیشه اشاره می کنند که زندگی بی معنا و بی هدف است ولی زندگی عادیشان را هم می کنند.
• همواره دارای سطح پایینی از انرژی روانی هستند و معمولا زودتر از دیگران خسته می شوند.
• علامت ها و نشانه های این افراد معمولا باید به مدت دو سال ادامه داشته باشد.

افسردگی دو قطبی

مشکلات روانی افسردگی دو قطبی یکی از جدی ترین مشکلات است که باید به آن توجه ویژه داشت. یکی از جدی ترین مشکلات روانی افراد مبتلا به افسردگی دو قطبی احتمال خودکشی، کارهای ریسکی و خطرناک در دوره های شیدایی آنها است. برای همین، اطرافیان باید مواظب باشند که این افراد به خود آسیب های جبران ناپذیر نرسانند.
افراد با مشکلات روانی افسردگی دو قطبی دارای دو طیف رفتاری و روانی هستند: 1. افسرده و 2. شیدایی یا مانیا. در دوره افسرده، فرد مبتلا دارای علامت ها و نشانه هایی است که در بالا اشاره کردیم. در دوره شیدایی یا مانیا علامت و نشانه های زیر وجود دارد.
علامت ها و نشانه های مانیا یا شیدایی:

• احساس شادی غیرعادی و مداوم
•  عصبانیت، بیش فعالی و غیرمنطقی بودن
• احساس قدرت های خاص و برتر داشتن
• کاهش نیاز به خواب
• بی قراری و تحریک پذیری روانی
• حرف زدن زیاد
• افزایش فعالیت
• شلوغی فکر
• آمدن و رد شدن سریع افکار
• توجه ضعیف و ناپایدار
• خندیدن یا شوخی های نامناسب
• جر و بحث کردن زیاد
• تحریک پذیری هیجانی و رفتاری
• ول خرجی
• افزایش میل و فعالیت جنسی
• نوسان سریع، متوسط یا زیاد بین دو حالت افسرده و شیدایی

در صورت وجود علامت ها و نشانه های افسردگی دو قطبی، نیاز فوری به مراجعه به روانپزشک هست. روش های درمانی کارآمدی برای افسردگی دو قطبی وجود دارد که می تواند به مبتلایان کمک کند.

مشکلات اضطراب و استرس

مشکلات اضطراب و استرس نیز از بیماری های روانی شایع در جهان هستند. هر چند افسردگی شایع ترین بیماری روانی است، می توان مشکلات اضطراب و استرس را به خواهر یا برادر دو قلوی آن تشبیه کرد. مشکلات اضطرابی معمولا در دو حالت مستقل و همراه با سایر مشکلات روانی وجود دارند.
منظور از حالت مستقل این است که مشکل اضطراب و استرس خود یک مشکل روانی مستقل از سایر بیماری ها است که باعث آزار و اذیت فرد مبتلا می شود.
منظور از «همراه با سایر مشکلات روانی» این است که یا: 1. اضطراب ثانویه به مشکل روانی اصلی است یا 2. علامت های اضطراب و استرس خود یک مشکل روانی مستقل و اصلی است که در کنار یک مشکل و اختلال روانی دیگر وجود دارد.
مشکلات اضطرابی در قالب اختلال های روانی مختلفی خود را نشان می دهند. مشکلات روانی مانند اختلال اضطراب تعمیم یافته (GAD)، اختلال حملات هراس یا پانیک، اختلال فوبی یا ترس افراطی، اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال ترس از فضاهای باز یا بسته از جمله مشکلات روانی مرتبط با اضطراب و استرس هستند.
در ادامه شایع ترین علامت های مشکلات اضطراب و استرس را می خوانید:

• نگرانی مداوم و شدید
• ترس
• احساس در لبه ی پرتگاه بودن
• احساس خستگی
• تنش در عضلات بدن
• دل درد
• سفتی یا درد قفسه سینه (حتما باید به متخصص داخلی مراجعه شود).
• ترس از خجالت کشیدن
• خجالت زده شدن در روابط
• عرق کردن بدن (به ویژه در صورت و کف دست)
• احساس ناپایداری و لرزیدن
• تپش قلب بالا
• سردرد در مواقع تنش روانی
• سرگیجه
• پیش بینی منفی و ترسناک آینده
• مشکلات گوارشی
• به هم ریختگی اشتها
• اختلالات وسواسی

تا قبل از 2013، اختلال های وسواس جزو مشکلات اضطرابی طبقه بندی می شدند. انجمن روانپزشکی آمریکا موسوم به APA در بررسی های بیشتر خود به این نتیجه رسید که مشکلات وسواسی خودشان طبقه مجزایی از مشکلات روانی هستند. از همین رو، طبقه ی جداگانه ای را به اختلال وسواس فکری-عملی یا OCD اختصاص داد.

در حالتی کلی، علامت و نشانه های مشکلات وسواسی به دو نوع مجزا تقسیم می شوند:

1. مشکلات وسواسی که در سطح فکر هستند، باعث آزار فرد می شوند و در رفتار خود را نشان نمی دهند 

2. مشکلات وسواسی که در رفتار دیده می شوند و برای فرد مشکل ایجاد می کنند. در افراد مبتلا به مشکلات وسواس، معمولا هر دوی مشکلات وسواس فکری و عملی دیده می شود.
از انواع مختلفی از مشکلات وسواس های فکری و عملی می توان به وسواس مو کندن، چک کردن، نظم و ترتیب، نظافت و تمیزی و انجام برخی کارها با الگویی خاص اشاره کرد. در زیر مشکلات وسواس فکری و وسواس عملی را می خوانید.

مشکلات وسواس های فکری

1. افکار ، تصاویر یا اصرار کردن های تکراری و مداوم
2. مشکلات وسواس فکری، داوطلبانه یا لذت بخش نیستند.
3. فرد از در داشتن افکار وسواسی اراده ای ندارد و از بودن آنها در ذهنش اذیت می شود.
4. بیماران مبتلا به وسواس فکری سعی می کنند وسواس ها را نادیده بگیرند، اجتناب یا سرکوب کنند یا اینکه با فکر یا عمل دیگری آنها را خنثی کنند. که معمولا ناموفق هم هستند.

مثال هایی از وسواس های فکری

• ترس از آلوده شدن به میکروب و کثیفی با دست زدن به چیزهایی که دیگران دست زده اند.
• شک کردن در بستن در یخچال، قفل کردن درهای خانه یا خاموش کردن بخاری، اجاق گاز یا لامپ ها.
• احساس اضطراب و استرس شدید در فضاهای نامنظم و به هم ریخته
• تصور رانندگی خطرناک و کُشنده در فضاهای عمومی
• فکر فحاشی کردن یا رفتارهای نامناسب در جمع
• تصورات و افکار جنسی نامناسب و آزاردهنده
• اجتناب از موقعیت هایی که می تواند باعث ایجاد بیماری وسواس فکری شود. مثلا دوری از سرویس بهداشتی های عمومی، هتل ها، مسافرت با نقلیه عمومی و موارد مشابه.

برخی از خانم ها، بعد از زایمان دچار نوعی از وسواس های فکری می شوند. آنها معمولا از داشتن افکار آسیب زدن به کودک خود رنج می برند. برخی از آنها از ترس آسیب زدن به نوزاد تازه به دنیا آمده، از فرزند خود دوری می کنند.

مشکلات وسواس های عملی

رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی که فرد در انجام یا فکر کردن به آنها احساس اجبار دارد.
اجبارهای عملی به شکلی واقع بینانه با رویدادی ترسناک یا ناراحت کننده مرتبط نیستند و آشکارا کاری افراطی و اضافه به نظر می رسند.

مثال هایی از وسواس های عملی

• شستن دست ها. گاهی پوست دست می رود، خشک می شود یا ترک بر می دارد.
• چک کردن مکرر درها در عمل و با هدف اطمینان حاصل کردن از قفل بودن آنها
• چک کردن مکرر و عملی اجاق گاز و موارد مشابه با هدف اطمینان حاصل کردن از خاموش بودن آن
• شمارش در الگوهایی خاص
• تکرار آرام و زیر لب یک دعا، کلمه یا عبارت در موقعیت هایی خاص که معمولا کاربرد آن نیز برای فرد نقض شده است.
• چیدمان وسایل شخصی یا خانه به صورتی خاص و مشخص که در همه وسایل قابل دیدن است.

آخرین مشکل روانی که باید به آن بپردازیم، اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD است. اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مشکل روانی مرتبط با وجود سابقه یک رویداد ناخوشایند برای فرد است. این رویداد ناخوشایند به گونه ای بوده است که باعث احساس به خطر افتادن جدی زندگی، تجربه مرگ حتمی یا آسیب جدی به عزت نفس و ارزشمندی فرد شده است.

مثال هایی از حوادث ناخوشایند مرتبط با PTSD

• جنگ
• تجربه موج گرفتگی در جنگ یا فضاهای مشابه
• تصادف
• مورد حمله قرار گرفتن
• تجربه تجاوز جنسی در کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی
• تجربه آزارگری روانی یا جسمانی در کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی
• فقدان، از دست دادن و مرگ اطرافیان نزدیک
• طلاق و جدایی

هر کدام از رویدادهای بالا یا موارد مشابه می تواند طیفی از علامت ها و نشانه های مشکلات استرس پس از حادثه (PTSD) را برای فرد ایجاد کند. هر علامت می تواند دارای شدتی از خفیف تا متوسط و شدید داشته باشد.

علامت ها و نشانه های اصلی اختلال استرس پس از سانحه

• زنده شدن و تجربه دردناک دوباره ی خاطرات، کابوس ها یا اتفاقات مرتبط با رویداد ناخوشایند اتفاق افتاده برای فرد
• احساس بی حسی نسبت به زندگی عادی
• اجتناب از افراد یا مکان های خاصی که زنده کننده حادثه ناخوشایند برای فرد هستند.
• احساسات شدیدی مانند خشم، ترس یا نگرانی و فقدان کنترل مناسب آنها
• مشکلات مرتبط با اختلال خواب در بزرگسالان (بی خوابی) که باعث تشدید علامت های دیگر هم می شود.

چه باید کرد؟

بدون شک، روش های درمانی مختلفی در درمان شایع ترین مشکلات روانی بزرگسالان وجود دارد. در واقعیت هم همین است. 
از آنجایی که بشر در طول حیات خود بر کره ی خاکی همواره با شایع ترین مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب روبرو بوده است، روش های درمانی مختلفی را هم برای آنها طراحی کرده است.
دارو درمانی یکی از اولین درمان ها در بهبود مشکلات شایع روانشناختی است. متخصصان روانپزشکی با تجویز داروهای کارآمد برای مشکلات روانشناختی به بیماران خود کمک می کنند. دارو های ضدافسردگی و ضد اضطراب از مهم ترین دارو هایی هستند که بیشترین مصرف را در جهان دارند.
روان درمانی و مشاوره نیز از درمان های مهم در بهبود علامت ها و نشانه های مشکلات شایع روانشناختی هستند. روانشناسان، مشاوران و روانپزشکان آموزش دیده در حرفه ی رواندرمانی و مشاوره می توانند به بیمارانشان خدمات بدهند.
در روان درمانی و مشاوره بر افکار و احساسات، الگوهای رفتاری افراد، خاطرات گذشته، مهارت های مدیریت چالش های روانی، مهارت های مدیریت مشکلات زندگی و موارد مشابه پوشش داده می شود.
رواندرمانی نیاز به تعداد جلسات هفتگی منظمی با رواندرمانگر دارد. مصرف داروها در دوره درمانی طبق نظر روانپزشک است. تعهد به فرآیند درمان و پیروی از دستورالعمل رواندرمانگر و روانپزشک از مهم ترین مولفه های درمان موفقیت آمیز در دارو درمانی و رواندرمانی است.
درمان های غیر دارویی یا فناوری محوری مانند تحریک مغناطیسی مکرر مغز (rTMS) و تحریک الکتریکی مغز (tDCS) نیز از جمله درمان های جدید در بهبود مشکلات روانشناختی شایع بزرگسالان هستند.
در این روش ها، عملکرد عصبی نواحی خاصی از مغز که در ایجاد مشکلات روانشناختی نقش داشته اند، تغییر داده می شود. به شکلی که علامت و نشانه های مشکل روانشناختی برطرف شود.
برخی از روش های غیر دارویی مانند تحریک مغناطیسی مکرر مغز یا همان rTMS دارای تاییدیه سازمان های غذا و داروی کشورهایی مانند آمریکا، کانادا، بریتانیا، فرانسه و از جمله ایران در بهبود مشکلات روانشناختی مانند افسردگی و وسواس هستند.
نکته مهمی که باید به آن توجه داشت، این است که هیچ کدام از این درمان ها، رقیب هم نیستند. هر روش درمانی دارای نقش خاص خود در بهبود علامت و نشانه های مشکلات روانشناختی هستند. از همین رو، روانپزشکان و روانشناسان این درمان های تاثیرگذار را در کنار هم و به صورت مکمل استفاده می کنند.