کمالگرایی چیست و در چه افرادی رخ میدهد؟

توی دنیایی که دائما در معرض پیام‌هایی از "بهترین بودن" و "کامل بودن" قرار داریم، کمال‌گرایی یه پدیده‌ای فراگیر شده. ولی کمال‌گرایی دقیقا چیه و چه کسایی توی دامش گرفتار میشن؟ توی این مقاله به بررسی این پرسش‌ها میپردازیم و زوایای مختلف کمال‌گرایی رو از تعریف و نشانه‌ها تا علل و پیامدهای آن بررسی میکنیم.

کمالگرایی چیست؟

کمالگرایی، تمایل به بی‌نقص بودن و برآورده کردن استانداردهای غیرقابل دسترس هست. افراد کمال‌گرا اغلب معیارهای سفت و سختی برای خود تعیین میکنن و در صورت عدم دستیابی به این معیارها، احساس ناامیدی و ناکافی بودن میکنن. این طرز فکر میتونه باعث پیامدهای منفی متعددی از جمله اضطراب، افسردگی، و عزت نفس پایین بشه. ولی، لازم به ذکره که کمالگرایی همیشه چیز بدی نیست. ولی اگر باعث ایجاد مشکل و اختلالات دیگر مثل افسردگی شد، حتما باید از  یه مشاوره که حوزه تخصصیش خدمات مشاوره افسردگی شدید هست کمک بگیرین.

کمالگرایی مثل این میمونه که چون نمیتونیم مثل داوینچی نقاشی بکشیم، هیچ وقت دست به قلم نزنیم.

انواع کمال گرایی چیست

شاید تعجب کنین، ولی کمالگرایی انواع متفاوتی داره که هرکدوم نشانه های خودشونو رو دارن. در ادامه بررسیشون میکنیم. به طور کلی میشه کمالگرایی را به سه نوع اصلی تقسیم کرد:

1. کمالگرایی خودمحور

این نوع کمالگرایی بر معیارهای سختگیرانه‌ای که فرد برای خود تعیین میکنه تمرکز داره. افراد کمال گرای خودمحور تمایل دارنن در مورد عملکرد خودشون انتقادگر باشنن و دائما به دنبال راه‌هایی برای بهبودش باشن. ممکنه از شکست یا اشتباه کردن بترسن و توی انجام کارهایی که فکر میکنن به اندازه کافی خوب نیستن، تردید داشته باشن.

2. کمالگرایی دگرخواه

این نوع کمالگرایی روی انتظارات بالایی که فرد از دیگران داره تمرکز داره. افراد کمال گرای دگرخواه همیشه از دیگران انتقاد میکنن و ممکنه ازشون انتظار داشته باشنن که به اندازه خودشون سخت‌کوش و موفق باشن. برای همین ممکنه توی برقراری روابط نزدیک با دیگران مشکل داشته باشن، چون همیشه در حال ایراد گرفتن از دیگرانن.

3. کمالگرایی تجویز شده از سوی جامعه

این نوع کمالگرایی روی باورهایی که فرد از جامعه در مورد موفقیت و عملکرد داره، تمرکز داره. افراد کمال گرای تجویز شده از سوی جامعه ممکنه احساس کنن که باید برای جلب رضایت دیگران به استانداردهای خاصی برسن. اونا ممکنه تحت فشار هنجارهای اجتماعی و فرهنگی باشن که روی اهمیت موفقیت و دستاورد تاکید دارن.

جالبه بدونی که افراد میتونن ترکیبی از هر سه نوع کمال گرایی رو داشته باشن. همچنین، نوع کمالگرایی افراد میتونه توی طول زمان با توجه به تجربیات و شرایط زندگیشون تغییر کنه. درک انواع مختلف کمال گرایی میتونه به افراد کمک کنه تا ریشه‌ رفتار و افکار خودشون رو بهتر درک کنن. اگر این نشونه ها رو مشاهده کردین و وقت کافی در اختیار نداشتین، حتما به یک سایت مشاوره روانشناسی آنلاین مراجعه کنین و از خدمات تخصصی بهره مند بشین.

نشانه های کمالگرایی

کمالگرایی میتونه خودش رو به روش های مختلفی نشون بده، ولی یکسری نشونه های رایج دار که دلیل مشاهده اونا ممکنه کمال گرایی باشه. با دونستن این نشانه ها، اگر اونا رو مشاهده کردین توی کمترین زمان میتونین برای درمان اقدام کنین.

1. معیارهای سختگیرانه: افراد کمال گرا بیشتر وقت ها معیارهای غیر قابل دسترس و غیر واقعی برای خودشون تعیین میکنن. اونا ممکنه توی رسیدن به این معیارها وسواس داشته باشن و هر گونه اشتباه یا ناکامی رو به عنوان یک شکست شخصی تلقی کنن.
2. انتقاد از خود: افراد کمال گرا اغلب از خودشون به شدت انتقاد میکنن و روی اشتباهات و کمبود هاشون تمرکز میکنن. اونا ممکنه به طور مداوم خودشون رو با دیگران مقایسه کنن و احساس ناکافی بودن داشته باشن.
3. ترس از شکست: افراد کمال گرا ممکنه از شکست یا اشتباه کردن به شدت بترسن. این ترس میتونه اونا رو از امتحان کردن چیزهای جدید یا به خطر انداختن خود باز کنه.
4. اهمال کاری: از نشونه های دیگه کمال گرایی، اهمال کاریه که افراد کمال گرا ممکنه به دلیل ترس از عدم انجام کار به طور کامل یا به اندازه کافی خوب، از انجام وظایف یا شروع پروژه ها اجتناب کنن.
5. تمرکز بر جزئیات: افراد کمال گرا ممکنه به جزئیات کوچکی که واقعا مهم نیستن توجه زیادی داشته باشن. این میتونه منجر به از دست دادن دید کلی و صرف زمان زیاد برای کارهایی بشه که به سرعت و به آسانی قابل انجام هستن.
6. وابستگی به تایید دیگران: این مورد نیز یکی دیگه از نشانه های کمال گراییه. که افراد برای احساس خوب خود به تایید و تایید دیگران وابسته باشن. اونا ممکنه از انتقاد یا عدم تایید دیگران به شدت آزرده بشن.

بار کمالگرایی همین قدر میتونه سنگین باشه

ریشه کمال‌گرایی چیست؟

ریشه کمال‌گرایی معمولاً از عوامل مختلف روان‌شناختی، خانواده، تربیتی و فرهنگیه. این عوامل ممکنه توی دوران کودکی یا نوجوانی شکل بگیرن و توی شخصیت فرد تثبیت بشن. بعضی از ریشه‌های اصلی کمال‌گرایی عبارتن از:

1. خانواده

• انتظارات بالا: والدینی که انتظارات بسیار بالا از فرزندانشون دارن یا موفقیت رو شرط اصلی ارزشمندی فرزند میدونن، ممکنه کمال‌گرایی رو توی آاونا تقویت کنن.
• انتقاد بیش از حد: کودکانی که توی خانواده‌هایی بزرگ میشن که انتقاد مکرر، عدم رضایت از عملکرد یا سرزنش زیاده، ممکنه باور کنن که فقط در صورت کامل بودن پذیرفته میشن.
• تشویق مشروط: بعضی والدین فقط زمانی از فرزندان خود تمجید میکنن که به استانداردهای بسیار بالایی دست پیدا کنن، و این میتونه کودک رو به دنبال «کمال» سوق بده.

2. عوامل شخصیتی

• افراد با شخصیت‌های حساس یا وسواسی بیشتر مستعد کمال‌گرایی هستن.
• نیاز به کنترل یا اجتناب از اشتباهات میتونه زمینه‌ساز کمال‌گرایی باشه.

3. فرهنگ و جامعه

• فشارهای اجتماعی: فرهنگ‌ها یا جوامعی که موفقیت، رقابت و دستاوردهای بالا را بسیار ارزشمند میدونن، ممکنه فشارهایی ایجاد کنن که افراد به سمت کمال‌گرایی سوق داده بشن.
• رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی: ارائه تصویر ایده‌آل و بی‌عیب‌ونقص از زندگی و موفقیت دیگران در رسانه‌ها میتونه انتظارات غیرواقعی ایجاد کنه.

4. تجربیات گذشته

• تجربه شکست‌ها یا تحقیر شدن توی گذشته میتونه افراد رو به سمتی سوق بده که تلاش کنن هیچ اشتباهی نکنن.
• افرادی که توی محیط‌هایی رشد کردن که اشتباه کردن غیرقابل‌قبول بوده، ممکنه کمال‌گرایی رو به عنوان راهی برای جلوگیری از قضاوت دیگران بپذیرن.

5. عوامل ژنتیکی و زیستی

مطالعات نشون می‌دن که ممکنه زمینه‌های ژنتیکی توی کمال‌گرایی نقش داشته باشن. مثالا، سطح بالای اضطراب یا گرایش‌های وسواس‌گونه میتونه به کمال‌گرایی منجر بشه.

6. خودشناسی و عزت نفس پایین

افرادی که عزت نفس پایینی دارن، ممکنه برای اثبات ارزشمندی خود به دنبال بی‌نقص بودن باشن. این افراد اکثرا احساس میکنن که باید «کامل» باشن تا مورد قبول دیگران قرار گیرن.

7. مدرسه و نظام آموزشی

سیستم‌های آموزشی که بر نمرات، موفقیت‌های تحصیلی و رقابت شدید تأکید دارن، میتونن توی شکل‌گیری کمال‌گرایی نقش داشته باشن.

کمال‌گرایی ترکیبی از عوامل درونی (شخصیتی و زیستی) و بیرونیه (تربیتی، اجتماعی و فرهنگی). شناخت این عوامل میتونه به فرد کمک کنه که ریشه‌های کمال‌گرایی خودش رو درک کنه و برای درمان کمالگرایی خود تلاش کنه. کمال‌گرایی منجر به اضطراب یا مشکلات روانی میشه، مراجعه به روان‌شناس یا مشاور میتونه خیلی کمک‌کننده باشه. این موارد بعضی از نشنه ها و علائم کمال گرایی بودن که ممکنه افراد کمال گرا تجربه کنن. ولی ممکنه فردی نشونه های متفاوتی رو تجربه کنه و کمال گرا باشه. دقت کنین که اگر هر کدام از این نشونه ها باعث بروز اختلال در زندگی روزمره شما شده، حتما به یک کلینیک روانشناسی در تهران مراجعه کنین و از خدمات تخصصی برای درمان و رهایی از کمال گرایی بهره مند بشین.