مشکلات روانشناسی سالمندان: کی باید نگران سالمندمان شویم؟

براساس آمارهای مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری های آمریکا (CDC)20 درصد بزرگسالان بالای 50 سال مشکلات روانشناسی را تجربه می کنند. مشکلات افسردگی، اضطراب و ضعف توانمندی های ذهنی (مانند توجه، حافظه و سرعت پردازش پایین ذهنی) از شایع ترین مشکلات دوران سالمندی هستند. مشکلات روانشناسی سالمندان، مشکلات جسمانی آنها را بیشتر می کند. درمان زود هنگام باعث مدیریت بهتر مشکلات روانی در سالمندان شود.

مشکلات روانشناسی سالمندان: کی باید نگران سالمندمان شویم؟

با افزایش سن افراد، احتمال تجربه تغییرات خاصی در زندگی افزایش می یابد. این تغییرات می توانند بر شرایط جسمانی و روانی آنها تاثیر گذار باشند. سالمندی یکی از دوران های زندگی هر انسانی است که با مشکلات روانی و جسمانی مهم همراه است.
رابطه مشکلات روانی و جسمانی در سالمندان دو طرفه است. شدت مشکلات روانی بر شدت مشکلات جسمانی و شدت مشکلات جسمانی بر شدت مشکلات روانی می افزاید.
با توجه به اهمیت تشخیص و درمان زود هنگام مشکلات روانشناسی سالمندان، آگاهی از علامت ها و نشانه های اولیه در هر اختلال روانی از سوی اطرافیان یا خود سالمند بسیار مهم است. هر کدام از موارد زیر می تواند به عنوان نشانه ای اولیه در اقدام برای درمان زود هنگام باشد

انزوای اجتماعی سالمند

انزوای اجتماعی یک از علامت های مهم در سالمندان است. فرد سالمند نیاز به ارتباطات بین فردی و رفت و آمد با سایر سالمندان دارد. در صورت کاهش ارتباط با اطرافیان احتمال افسردگی وجود دارد.

تغییرات خورد و خوراک و اشتها

به هم ریختگی اشتها و تغییرات خورد و خوراک در مواردی خود یک مشکل روانشناسی اصلی است. اما در مواقعی به هم ریختگی اشتها ثانویه به مشکل دیگری است. افزایش یا کاهش وزن در مدت زمان خاصی می تواند نشان دهنده مشکلات افسردگی، اضطراب، کنترل ضعیف رفتار و هیجان های منفی در سالمند باشد.

گم گشتگی

گم گشتگی و از دادن حس جهت یابی در مکان یکی از علامت های اصلی در بیماری های عصبی مانند دمانس (یا همان زوال عقل) و آلزایمر است. با این حال، گم گشتگی و نبود جهت یابی می تواند در سایر مشکلات روانشناسی سالمندان هم مشاهده شود. سالمندان با مشکلات افسردگی یا کاهش توانمندی های شناختی ناشی از افزایش سن نیز تجربه گم گشتگی دارند. گاهی ابتلا به بیماری های روان پریشی مانند اسکیزوفرنی در سالمند می تواند با گم گشتگی همراه باشد.

علامت ها و نشانه های بی دلیل جسمانی

یکی از جالب ترین مشکلات روانشناسی در انسان، علامت ها و نشانه های جسمانی است که دلیل جسمانی ندارند بلکه روانی هستند. در این حالت، مشکل روانشناسی خود را در قالب شکایت های و مشکلات جسمانی نشان می دهد. این در حالی است که عملکرد اندام های جسمانی درگیر از نظر پزشکی سالم است. به علامت های زیر در سالمندان توجه کنید:

• تنش و گرفتگی عضلانی در سالمند
• درد در کمر، پشت، مفاصل، پا و سایر اندام های درونی بدن از جمله معده سالمند
• عرق کردن و لرزش بدن در سالمند
• ناراحتی ها و مشکلات هضم در سیستم گوارش سالمند
• به هم ریختگی در سیستم دفع و روده سالمند (احتمال یبوست یا برون روی در دفع)
• تپش قلب، عرق کردن کف دست، تهوع و دل درد در سالمند
• دردهای پراکنده در اندام های مختلف سالمند

در صورت مشاهده هر کدام از مشکلات جسمانی بالا باید به پزشک مربوطه مراجعه کرد. در صورت سالم بودن نیاز به مراجعه به روانپزشک و روانشناس هست.

علامت و نشانه های پایین می تواند نشان دهنده احتمال افسردگی در سالمند باشد:

خلق و خو و انرژی پایینِ بیشتر از دو هفته

• غمگینی و ناراحتی در سالمند
• سطح پایین انرژی در سالمند
• انزوا و کاهش روابط سالمند
• گریه کردن و بغض در سالمند
• کاهش لذت بردن از زندگی
• به هم ریختگی اشتها
• تغییرات سبک و عادات عادی زندگی

انجام ندادن عادات روزانه مثل:

• حمام نکردن
• جمع و جور کردن لباس یا تنوع در لباس پوشیدن
• کاهش شوق و رغبت به زندگی
• مسواک نزدن

گاهی می تواند برعکس موارد بالا باشد. مثلا امکان دارد که سالمند بیشتر از قبل به تمیزی خود برسد و در کارهایش افراط کند.

کاهش علاقه به فعالیت های روزمره

کاهش علاقه به انجام فعالیت های روزمره و تفریحات عادی می تواند یکی از علامت های احتمالی افسردگی در سالمند باشد.

مشکلات خواب

مشکلات خواب یکی از جدی ترین مشکلات سالمندی است. کاهش خواب با افزایش سن یک موضوع طبیعی است. اما مسئله زمانی تبدیل به مشکل می شود که زندگی عادی سالمند را با مشکل روبرو می کند. به مشکلات زیر دقت کنید:

• کمتر خوابیدن از حالت عادی
• بیشتر خوابیدن از حالت عادی
• احساس خستگی و کوفتگی در زمان بیداری
• از خواب پریدن های مکرر در طول شب
• کابوس دیدن های مکرر
• وقفه تنفسی در خواب و از خواب پریدن
• دیر به خواب رفتن و شلوغی فکر
• ناتوانی از بیرون آمدن از رختخواب
• احساس افسردگی، گرفتگی و ناامیدی در زمان بیداری

هر کدام از علامت های بالا می تواند یک علامت اصلی از مشکلات خواب در سالمند یا می تواند همراه با مشکلات روانشناسی دیگری در سالمند باشد.

سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی

گاهی بسیاری از سالمند رو به مصرف بی رویه مواد یا مشروبات الکلی می آورند. در این حالت اقدام جدی لازم است. مسئله سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی به ویژه زمانی جدی تر می شود که سالمند دارای بیماری های زمینه ای روانشناسی یا جسمانی است.

جمع بندی

مشکلات روانشناسی در سالمندان با علامت های اولیه ای شروع می شود. آگاهی از علامت های اولیه مشکلات روانشناسی سالمندان می تواند با تشخیص زود هنگام و اقدام برای درمان همراه باشد. تشخیص و اقدام زود هنگام می تواند باعث درمان سریع علامت ها و نشانه های مشکل روانشناسی در سالمند شود. زندگی بهتر در سالمندی و حفظ سلامت روان از ضروریات یک زندگی معنادار در انسان ها است.