گسلایتینگ (Gaslighting) چیست؟ علائم، نشانه‌ها و راه‌های مقابله

گسلایتینگ (Gaslighting) یکی از پیچیده‌ترین و خطرناک‌ترین رفتارهای روان‌شناختی است که در روابط انسانی رخ می‌دهد. این تکنیک می‌تواند در روابط عاطفی، خانوادگی، محیط کار یا هر زمینه‌ای دیگری ظاهر شود. گسلایتینگ به معنای دستکاری روان‌شناختی است که در آن فردی سعی می‌کند واقعیت‌های یک شخص را به شک و تردید بیاندازد و او را وادار به باور نادرست از وضعیت یا تجربیات خود کند. این رفتار می‌تواند آسیب‌های روانی زیادی به قربانی وارد کند و حتی باعث از دست دادن اعتماد به نفس و هویت فردی شود. در این مقاله، در ابتدا بررسی میکنیم که gaslighting چیست، علائم آن و روش‌های مقابله با آن خواهیم پرداخت.

گسلایتینگ چیست؟

گسلایتینگ یک نوع دستکاری روان‌شناختی است که در آن فرد گسلایت‌کننده به طور عمدی تلاش می‌کند تا باورهای شخص دیگری را تغییر دهد، به‌گونه‌ای که او در واقعیت‌های خود شک کند و حتی به باورهای خود بی‌اعتماد شود. این رفتار ممکن است از طریق دروغ‌گویی، انکار حقایق و یا دستکاری اطلاعات صورت گیرد. فرد گسلایت‌کننده معمولا از این روش‌ها برای کاهش اعتماد به نفس قربانی و کنترل او استفاده می‌کند. این نوع دستکاری معمولا به‌طور تدریجی و مداوم انجام می‌شود، به‌طوری که قربانی متوجه نمی‌شود که در حال تحت تاثیر قرار گرفتن است. در ابتدا، گسلایتینگ ممکن است به‌طور مختصر و در مواقع خاصی رخ دهد، اما با گذشت زمان، این رفتارها شدیدتر و مداوم‌تر می‌شوند. در نهایت، قربانی احساس می‌کند که نمی‌تواند به درک خود از واقعیت اعتماد کند و ممکن است شک کند که آیا تجربه‌های خود را به‌درستی به یاد می‌آورد یا نه.

گسلایتینگ میتواند در تمام روابط بین فردی مانند ازدواج پیش بیاید. در صورتی که احساس میکنید شما نیز مورد گس لایتینگ قرار گرفته اید، خوب است که به یک کلینیک مشاوره ازدواج مراجعه کنید و برای درمان تلاش کنید.

گس لایتینگ یعنی دستکاری روانی به وسیله انکار واقعیت برای کنترل قربانی

علائم و نشانه‌های گس لایتینگ

گسلایتینگ به تدریج و با استفاده از تکنیک‌های خاصی انجام می‌شود که باعث سردرگمی قربانی و تضعیف اعتماد به نفس او می‌شود. برخی از رایج‌ترین علائم گسلایتینگ عبارتند از:

انکار واقعیت‌ها

یکی از مهم‌ترین علائم گسلایتینگ، انکار واقعیت‌ها و حقایق است. گسلایت‌کننده ممکن است هر زمان که شما سعی کنید از واقعیت‌ها و تجربیات خود صحبت کنید، بگوید: «این هیچ‌وقت اتفاق نیفتاده» یا «تو اشتباه می‌کنی». این باعث می‌شود که شما شک کنید که آیا آنچه که تجربه کرده‌اید واقعاً درست بوده یا خیر​.

ایجاد تردید در قضاوت خود

یکی دیگر از نشانه‌های گسلایتینگ این است که فرد گسلایت‌کننده ممکن است به‌طور مداوم شما را به تردید و شک در قضاوت‌های خود وادار کند. او ممکن است بگوید: «تو همیشه اشتباه می‌کنی» یا «همه چیز در ذهن توست». این نوع رفتار باعث می‌شود که قربانی شروع به شک کردن در ادراکات و احساسات خود کند.

ایجاد سردرگمی

گسلایت‌کننده ممکن است با ارائه اطلاعات متناقض یا تغییر مداوم واقعیت‌ها، فرد قربانی را دچار سردرگمی کند. این کار به‌طور ناخودآگاه قربانی را به شک و تردید می‌اندازد که آیا واقعاً در حال درک صحیح از اتفاقات است یا خیر​.

استفاده از احساسات قربانی برای کنترل

گسلایت‌کننده معمولاً از احساسات قربانی به نفع خود استفاده می‌کند. به‌عنوان مثال، ممکن است از قربانی بخواهد که احساس گناه کند یا او را متقاعد کند که برای مسائل کوچک بیش از حد واکنش نشان می‌دهد. این نوع رفتار باعث می‌شود که قربانی به تدریج اعتماد به نفس خود را از دست بدهد و احساس کند که مسئول مشکلات پیش آمده است.

ایجاد احساس تنهایی و انزوا

گسلایت‌کننده ممکن است قربانی را از دوستان و خانواده‌اش جدا کند تا هیچ‌گونه حمایت خارجی نداشته باشد. این انزوا می‌تواند به گسلایت‌کننده این امکان را بدهد که به راحتی ذهن قربانی را دستکاری کند و او را در موقعیت‌های آسیب‌زایی قرار دهد.

چرا گس لایتینگ برایمان اتفاق می‌افتد؟

گسلایتینگ می‌تواند ناشی از تمایل فردی به کنترل و دستکاری دیگران باشد. در بسیاری از موارد، فرد گسلایت‌کننده برای حفظ قدرت و تسلط بر فرد مقابل این رفتارها را انجام می‌دهد. ممکن است شخص گسلایت‌کننده به‌طور ناخودآگاه این رفتارها را به کار ببرد، زیرا در کودکی یا در روابط قبلی خود با چنین تکنیک‌هایی آشنا شده است. همچنین، برخی افراد ممکن است از گسلایتینگ به‌عنوان ابزاری برای فرار از مسئولیت‌های خود استفاده کنند. در برخی موارد، گسلایتینگ می‌تواند به‌عنوان یک واکنش دفاعی از سوی فرد گسلایت‌کننده ظاهر شود. برای مثال، هنگامی که فردی تحت فشار یا انتقاد قرار می‌گیرد، ممکن است برای حفظ موقعیت خود به دستکاری روانی دیگران روی بیاورد.

چگونه با گسلایتینگ مقابله کنیم؟

مقابله با گسلایتینگ می‌تواند دشوار باشد، زیرا این رفتارها معمولاً به تدریج و با استفاده از روش‌های روان‌شناختی خاص انجام می‌شود. اما با آگاهی از علائم و اتخاذ تدابیر مناسب، می‌توان از آسیب‌های گسلایتینگ جلوگیری کرد. در اینجا برخی از روش‌ها برای مقابله با گس لایتینگ آورده شده است:

شناسایی علائم گس لایتینگ

اولین قدم در مقابله با گسلایتینگ، شناسایی علائم آن است. آگاهی از این که ممکن است در حال تجربه گسلایتینگ باشید، به شما کمک می‌کند تا بتوانید از خود دفاع کنید و از این رفتارهای دستکاری‌شده اجتناب کنید.

مستند کردن وقایع

یکی از روش‌های مؤثر برای مقابله با گسلایتینگ، نگه‌داری مستندات دقیق از وقایع و مکالمات است. این کار به شما کمک می‌کند تا واقعیت‌ها را به یاد آورید و از خود دفاع کنید، به‌ویژه هنگامی که فرد گسلایت‌کننده قصد انکار آنچه که اتفاق افتاده را دارد.

حمایت از خود

جلب حمایت از دوستان، خانواده یا مشاوران می‌تواند به شما کمک کند تا از این نوع رفتارها جلوگیری کنید. افرادی که از بیرون به وضعیت شما نگاه می‌کنند، می‌توانند دیدگاه‌های جدیدی برای شما به ارمغان بیاورند و در مورد واقعیت‌ها به شما اطمینان دهند.

تعیین مرزهای روانی

مرزبندی‌های روانی می‌تواند به شما کمک کند تا از دستکاری‌های عاطفی و روانی جلوگیری کنید. با تعیین حد و مرزهای مشخص در روابط و برقراری ارتباط شفاف، می‌توانید رفتارهای گسلایت‌کننده را متوقف کنید.

صحبت مستقیم با فرد گسلایت‌کننده

اگر شما متوجه شدید که در حال گسلایتینگ هستید، صحبت کردن مستقیم و صریح با فرد گسلایت‌کننده می‌تواند مؤثر باشد. از او بخواهید که رفتارهای خود را اصلاح کند و نشان دهید که شما به واقعیت‌ها و تجربیات خود اطمینان دارید. همچنین، با کمک مشاوره‌های روان‌ رشد می‌توانید از تله‌هایی که فرد گسلایتر برای شما ایجاد می‌کند، آگاه شوید و بهتر با این وضعیت مقابله کنید.

گسلایتینگ یکی از آسیب‌زننده‌ترین رفتارهای روان‌شناختی است که می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر سلامت روانی افراد داشته باشد. این تکنیک، به‌ویژه در روابط عاطفی و خانوادگی، شایع است و ممکن است منجر به از دست دادن اعتماد به نفس و تضعیف هویت فردی قربانی شود. شناسایی علائم گسلایتینگ، مستند کردن وقایع، و جلب حمایت از دیگران می‌تواند به فرد کمک کند تا از این رفتارهای مخرب جلوگیری کند و در روابط خود قدرت و کنترل بیشتری داشته باشد.

اگر احساس می‌کنید گسلایتینگ باعث کاهش اعتماد به نفس شما شده است، می‌توانید از همراهی مشاوران متخصص کمک بگیرید. مشاوران روان رشد می‌توانند با خدمات مشاوره بازیابی اعتماد به نفس و تقویت روحیه‌تان در این زمینه به شما یاری رسانند. مقابله با گسلایتینگ نیازمند آگاهی، خودآگاهی و قدرت ایستادگی است. برای داشتن یک زندگی سالم و روابط مثبت، ضروری است که از این نوع رفتارها جلوگیری کرده و در برابر دستکاری‌های روان‌شناختی مقاومت کنیم.