PTSD: زخمی پنهان که ذهن و زندگی را درگیر میکند

آیا تا به حال تجربه‌ای تلخ و آسیب‌زا داشته‌اید که فکر کردن به آن یا حتی یادآوری‌اش، شما را آشفته و مضطرب کند؟ اگر پاسخ شما مثبت است، ممکن است با PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) روبرو باشید. PTSD یک اختلال روان‌شناختی است که پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا و تهدید کننده زندگی، در برخی افراد ایجاد می‌شود. این رویدادها می‌توانند شامل جنگ، بلایای طبیعی، تصادفات شدید، آزار جنسی یا جسمی، خشونت و سایر تجربیات تکان‌دهنده باشند.

در این مقاله جامع از روان رشد، به طور کامل به بررسی PTSD می‌پردازیم.  

PTSD چیست؟ درک اختلال استرس پس از سانحه

اختلال استرس پس از سانحه (Post-Traumatic Stress Disorder - PTSD) یک وضعیت سلامت روان است که توسط برخی افراد پس از تجربه یا مشاهده یک رویداد آسیب‌زا ایجاد می‌شود. اکثر افراد پس از یک حادثه تکان‌دهنده دچار واکنش‌های استرس کوتاه‌مدت می‌شوند، اما اگر این علائم برای بیش از یک ماه ادامه یابند و زندگی روزمره فرد را مختل کنند، ممکن است تشخیص PTSD مطرح شود. این اختلال تنها محدود به سربازان بازگشته از جنگ نیست، بلکه می‌تواند هر فردی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. اختلال استرس پس از جنگ (یا PTSD جنگی) نوع خاصی از این اختلال است که در پاسخ به تجربیات رزمی یا خشونت‌آمیز در مناطق جنگی رخ می‌دهد، اما ریشه‌های آن در همان اصول کلی PTSD قرار دارد. درک تفاوت PTSD و اضطراب معمولی، نکته کلیدی در تشخیص صحیح است.

انواع خاص PTSD

اختلال استرس پس از سانحه می‌تواند در شکل‌های مختلفی ظاهر شود. در ادامه به صورت خلاصه به انواع اصلی آن اشاره می‌کنیم:

علائم اختلال پس از حادثه

علائم PTSD معمولاً ظرف سه ماه پس از رویداد آسیب‌زا شروع می‌شوند، اما گاهی اوقات ممکن است سال‌ها بعد بروز کنند. این علائم به چهار دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

1. تجربه مجدد

• فلش‌بک : احساس می‌کنید رویداد آسیب‌زا دوباره در حال وقوع است. این تجربه می‌تواند شامل تصاویر، صداها، بوها یا احساسات فیزیکی باشد و بسیار واقعی به نظر برسد.

• کابوس‌های مکرر: خواب دیدن مداوم درباره رویداد آسیب‌زا که می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.

• ناراحتی شدید: واکنش‌های شدید عاطفی یا فیزیکی هنگام مواجهه با یادآورهای حادثه (مانند اخبار مشابه، مکان‌های خاص یا حتی صداها).

2. اجتناب

• اجتناب از فکر کردن یا صحبت کردن: تلاش برای دوری از افکار، احساسات یا گفتگوهای مرتبط با رویداد آسیب‌زا.

• اجتناب از مکان‌ها یا افراد: دوری از مکان‌ها، فعالیت‌ها یا افرادی که یادآور حادثه هستند.

3. تغییرات منفی در تفکر و خلق‌وخو 

• افکار منفی درباره خود یا جهان: احساس ناامیدی، گناه، شرم یا احساس اینکه جهان خطرناک است.

• از دست دادن علاقه: کاهش علاقه به فعالیت‌هایی که قبلاً لذت‌بخش بودند.

• احساس بیگانگی: جدا شدن از دوستان، خانواده یا جامعه.

• مشکل در احساسات مثبت: دشواری در تجربه شادی، رضایت یا محبت.

• مشکل در به خاطر سپردن جزئیات مهم رویداد آسیب‌زا.

4. تغییرات در واکنش‌های جسمی و عاطفی 

• تحریک‌پذیری و طغیان خشم: عصبانی شدن آسان یا انفجارهای خشمگین.

• مشکل در خواب: بی‌خوابی یا کابوس‌های شبانه.

• مشکل در تمرکز: عدم توانایی در تمرکز بر کار یا فعالیت‌های روزمره.

• گوش به زنگ بودن : همیشه در حالت آماده‌باش و هوشیاری بیش از حد برای خطر.

• واکنش پرشی : به راحتی با صداهای ناگهانی یا حرکت‌های غیرمنتظره جا می‌خورید.

• رفتارهای خود تخریبی: مانند مصرف مواد مخدر یا الکل، یا رانندگی بی‌پروا.

عوامل ایجاد کننده و سندرم  PTSD

هر کسی که یک رویداد آسیب‌زا را تجربه کند، می‌تواند به PTSD مبتلا شود. اما برخی عوامل، خطر ابتلا را افزایش می‌دهند:

• شدت و طول مدت تروما: هر چه رویداد آسیب‌زا شدیدتر و طولانی‌تر باشد، احتمال ابتلا بیشتر است.

• حمایت اجتماعی کم: عدم دریافت حمایت کافی از خانواده و دوستان پس از حادثه.

• سابقه بیماری‌های روان‌پزشکی: داشتن سابقه افسردگی، اضطراب یا سایر اختلالات روانی.

• تجربیات آسیب‌زای قبلی: به خصوص در دوران کودکی.

• سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا افسردگی.

• جنسیت: زنان بیشتر از مردان در معرض ابتلا به PTSD هستند.

تشخیص PTSD: چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟

تشخیص PTSD توسط یک متخصص سلامت روان (مانند روانپزشک یا روانشناس) بر اساس مصاحبه بالینی و بررسی دقیق علائم فرد انجام می‌شود. معیارها و راهنماهای تشخیصی مانند DSM-5 (راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) برای این منظور استفاده می‌شوند. اگر شما یا یکی از عزیزانتان پس از یک رویداد آسیب‌زا، بیش از یک ماه است که علائم فوق را تجربه می‌کنید و این علائم بر تاثیر PTSD بر زندگی روزمره، روابط یا عملکرد شغلی/تحصیلی شما تأثیر گذاشته‌اند، حتماً به دنبال کمک حرفه‌ای باشید.

راهکارهای درمانی PTSD: به زبان ساده

خبر خوب اینه که PTSD قابل درمانه! روش‌های مؤثر زیادی وجود دارن که به آدم‌ها کمک می‌کنن دوباره زندگی آروم و بدون ترسشون رو پیدا کنن. معمولاً درمان ترکیبی از گفتگو درمانی (روان‌درمانی) و گاهی اوقات دارو درمانیه.

1. گفتگو درمانی (روان‌درمانی)

گفتگو درمانی مهمترین بخش درمان PTSD محسوب میشه. این درمان‌ها به شما کمک می‌کنن تا با افکار و احساسات سخت مربوط به حادثه کنار بیاید و راه‌های جدیدی برای مقابله باهاشون یاد بگیرید.

2 . دارو درمانی

داروها می‌تونن به کنترل علائم PTSD کمک کنن، به خصوص اگه گفتگو درمانی به تنهایی کافی نباشه. البته یادتون باشه که مصرف هر دارویی باید حتماً با تجویز و تحت نظر پزشک متخصص (روانپزشک) باشه.

خودمراقبتی و حمایت

علاوه بر درمان‌های تخصصی، مراقبت از خودتون و داشتن حمایت از دیگران خیلی برای بهتر شدن شما مهمه:

• ورزش منظم: فعالیت بدنی می‌تونه استرستون رو کم کنه و حالتون رو بهتر کنه.

• خواب کافی: سعی کنید برنامه خواب منظمی داشته باشید و به اندازه کافی بخوابید.

• غذای سالم: تغذیه درست روی سلامت روان هم تأثیر مثبتی داره.

• دوری از الکل و مواد مخدر: اینا ممکنه در لحظه حالتون رو بهتر کنن، اما در دراز مدت اوضاع رو بدتر می‌کنن.

• آرامش‌بخش‌ها: مدیتیشن، یوگا یا نفس کشیدن عمیق می‌تونن خیلی کمک کننده باشن.

• ارتباط با دیگران: با دوست‌ها و خانوادتون در ارتباط باشید و تنها نمونید.

• گروه‌های حمایتی: صحبت کردن با کسایی که تجربه مشابه شما رو دارن، می‌تونه حس تنهایی رو از بین ببره و ایده‌های خوبی بهتون بده.

یادتون باشه که درمان PTSD بدون دارو هم ممکنه، اما این بستگی به شدت علائم و نظر متخصص داره. همیشه بهترین کار اینه که از یه متخصص کمک بگیرید تا بهترین مسیر درمانی برای شما مشخص بشه.

برای مشاوره آنلاین یا  مشاوره تلفنی با متخصصان مجرب روان رشد همین حالا اقدام کنید .

سوالات متداول درباره PTSD

1. آیا اختلال پس از حادثه درمان‌پذیر است؟

بله، PTSD کاملاً درمان‌پذیر است. با ترکیبی از روان‌درمانی و در صورت نیاز دارو درمانی، بسیاری از افراد می‌توانند به طور کامل بهبود یابند و زندگی عادی خود را از سر بگیرند.

2. آیا "اختلال استرس پس از سانحه جنگ" با PTSD معمولی تفاوت دارد؟

از نظر طبقه‌بندی تشخیصی، PTSD جنگی همان PTSD کلی است که علت آن تجربیات مرتبط با جنگ (مانند حضور در نبرد، مشاهده خشونت، یا تجارب آسیب‌زا در محیط نظامی) بوده است. علائم، تشخیص و روش‌های درمانی اصلی آن یکسان است، اما ممکن است نیاز به رویکردهای درمانی متناسب با نوع خاص تروما (مثلاً گروه درمانی برای نظامیان بازگشته از جنگ) داشته باشد.

3. مدت زمان بهبودی از PTSD چقدر است؟

مدت زمان درمان برای هر فرد متفاوت است و بستگی به شدت علائم، نوع تروما و پاسخ فرد به درمان دارد. برخی افراد در چند ماه بهبود می‌یابند، در حالی که برخی دیگر به درمان طولانی‌مدت‌تری نیاز دارند.

4. آیا PTSD ارثی است؟

PTSD به طور مستقیم ارثی نیست، اما داشتن سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی یا افسردگی ممکن است خطر ابتلا به PTSD را پس از تجربه تروما افزایش دهد.

5. چگونه با فرد مبتلا به PTSD رفتار کنیم؟

با شنونده خوبی باشید، آن‌ها را تشویق به دریافت کمک حرفه‌ای کنید، صبور باشید و درک کنید که علائم آن‌ها خارج از کنترلشان است. از قضاوت کردن بپرهیزید و به آن‌ها در یافتن منابع حمایتی کمک کنید.

6. آیا اختلال پس از سانحه می‌تواند باعث مشکلات جسمی شود؟

بله، استرس مزمن ناشی از PTSD می‌تواند بر سلامت جسمی نیز تأثیر بگذارد و منجر به مشکلاتی مانند سردرد، مشکلات گوارشی، درد مزمن، و افزایش خطر بیماری‌های قلبی عروقی شود.

7. تفاوت PTSD و اضطراب چیست؟

اضطراب یک احساس طبیعی در برابر استرس است، اما PTSD یک اختلال خاص است که پس از تروما رخ می‌دهد و شامل علائم مشخصی مانند فلش‌بک، اجتناب و تغییرات خلقی و فیزیکی است که فراتر از یک اضطراب عمومی می‌رود.

8. PTSD پس از تصادف رانندگی چگونه است؟

تصادفات رانندگی یکی از علل شایع PTSD هستند. علائم و روش‌های درمانی آن همانند سایر انواع PTSD است، اما ممکن است نیاز به پرداختن به ترس از رانندگی یا حضور در وسایل نقلیه داشته باشد.

PTSD یک اختلال جدی است که می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت تحت تأثیر قرار دهد، اما باید بدانید که شما تنها نیستید و کمک در دسترس است. تشخیص زودهنگام و دریافت درمان PTSD مناسب، کلید بازگشت به زندگی‌ای سرشار از آرامش و امید است. اگر فکر می‌کنید شما یا یکی از عزیزانتان ممکن است به PTSD مبتلا باشید، درنگ نکنید.

برای مشاوره تخصصی و دریافت کمک از متخصصان مجرب کلینیک روانشناسی روان رشد، همین امروز با ما تماس بگیرید. ما در کنار شما هستیم تا مسیر بهبودی را هموار کنیم