عوامل تاثیرگذار در نیاز به داروهای روان‌پزشکی

در دنیای شلوغ و پرشتاب امروز، افراد بسیاری با چالش‌های سلامت روان دست و پنجه نرم می‌کنند. این چالش‌ها می‌توانند طیف وسیعی از علائم را شامل شوند، از اضطراب و افسردگی خفیف  و... در حالی که درمان‌های غیردارویی مانند روان‌درمانی و تغییرات سبک زندگی می‌توانند در بسیاری از موارد موثر باشند.گاهی اوقات دارودرمانی نیز برای کمک به افراد در مدیریت علائم و بهبود کیفیت زندگی آنها ضروری است.

چرا مراجع نیاز به داروهای روان‌پزشکی پیدا می‌کند؟

 بررسی دلایل مختلفی که افراد ممکن است به داروهای روان‌پزشکی نیاز پیدا کنند:

الف. نقش عوامل زیستی و بیولوژیکی در بیماری روانپزشکی

در چنین مواردی که اغلب ژنتیکی و وراثتی هستند، عوامل زیستی مانند بدتنظیمی کارکرد مغزی و هورمونی، به‌راحتی می‌توانند بر روی افکار، احساسات و رفتار تأثیر منفی داشته باشند. این مسئله فقط در بیماری‌های شدیدی مثل اسکیزوفرنیا وجود ندارد، بلکه در مواردی مثل وسواس یا افسردگی خفیف هم ردپای دلایل زیستی را می‌بینیم. پس دارو به کمک جسم می‌آید تا کارکردهای مغزی و هورومونی‌ مرتبط با ایجاد شادی، رضایت، خلق ثابت، حفظ ارتباط با واقعیت و مانند این‌ها را اصلاح یا تقویت کند. در چنین مواردی، دارودرمانی در کنار روان درمانی تجویز می‌شود تا از ابعاد مختلف به حل مشکل پرداخته شود.

ب. شرایط روانی بر جسم‌ اثر منفی گذاشته‌اند

فقط شرایط جسمی نیستند که بر روان اثر دارند، بلکه ارتباط بین جسم و روان یک ارتباط دوطرفه و درهم‌تنیده است؛ یعنی حالات روانی هم می‌توانند بر شرایط جسمانی اثر بگذارند. گاهی یک مشکل روان‌شناختی از ابتدا ریشۀ زیستی قوی‌ای نداشته است، اما تجربه‌های سخت و یا نداشتن مهارت مقابله با شرایط استرس‌زا، باعث شده‌اند که هم روان و هم جسم تحت‌تأثیر قرار بگیرند. این مسئله یک چرخه تغییر منفی متقابل بین جسم و روان را ایجاد می‌کند و دارودرمانی می‌تواند جلوی پیشرفت این مشکل را بگیرد. گاهی‌اوقات نیز نشانه‌های بدنی یک وضعیت روانی آسیب‌دیده آن‌قدر شدید هستند که فرد را از پا انداخته‌اند مثلاً از شدت افسردگی نمی‌توانند خود را بیدار و هوشیار نگه دارند .

ج. دارو می‌تواند تأثیر روان‌درمانی را افزایش دهد

گاهی فرد در چنان شرایط به‌هم‌ ریخته‌ای قرار دارد که ذهن‌ به تنهایی نمی‌تواند راه‌حل‌های سالم را به کار گیرد. در چنین مواردی، داروها به‌طور موقت تجویز می‌شوند و در کنار سایر روش‌های درمانی کمک می‌کنند تا روند بهبود سرعت و سهولت بیشتری پیدا کند و از درمان نتیجۀ بهتری بگیرند. 

آیا داروهای روان‌پزشکی باعث وابستگی و اعتیاد می‌شوند؟

این سوال یک دغدغۀ قابل‌درک و یکی از دلایل اصلی مقاومت دربرابر دارودرمانی در روانپزشکی است. اما چیزی که لازم است بدانید این است که این مسئله بستگی به نوع، شدت و قدمت مشکل دارد. در اکثر اوقات مصرف و توصیه به استفاده از داروها می‌توانند موقتی باشند زیرا در کنار مصرف دارویی که روان‌پزشک‌ تجویز می‌کند، با کمک گرفتن از یک روان‌کاو به‌تدریج شیوه‌های سالم و کارآمد تنظیم هیجان، افکار و رفتار خود را یاد می‌گیرند و در چنین شرایطی، پس از بهبود یافتن، روان‌پزشک به‌تدریج داروها را کم و سپس قطع می‌کند.

با این حال، گاهی در این موارد مصرف دارو برای مدتی طولانی یا برای همیشه لازم است:

• وقتی ریشۀ زیستی مشکل قوی یا وراثتی است.
• وقتی مشکل عمیق و طولانی‌مدت است و مغز به تنهایی نمی‌تواند کارکرد خود را با شرایط تطبیق بدهند.
• وقتی شرایط محیطی بسیار استرس‌زا و خارج از کنترل فرد هستند.

مصرف داروها چه مدت بعد از مصرف تاثیر گذار است؟

پاسخ این سوال کاملاً بستگی به شرایط خاص و نوع داروی مصرفی دارد. داروهایی مثل آرام‌بخش‌ها و خواب‌آورها می‌توانند در کمتر از یک ساعت تأثیرگذار باشند، درحالی‌که داروهایی مثل ضدافسردگی‌ها، اغلب به چند روز زمان برای نشان دادن اثر خود نیاز دارند. میتوان دربارۀ نحوه و زمان‌ اثرگذاری داروها از روان‌پزشک سوال کرد تا با آگاهی بیشتر، برای دیدن تأثیر داروها آماده باشند . به‌علاوه، مکانیزم اثر داروها باهم متفاوت هستند. به همین دلیل، گاهی ممکن است نیاز باشد که بعد از چند روز مصرف، دربارۀ تأثیر داروها با روان‌پزشک خود صحبت کنید تا در صورت لزوم، داروهای جدیدی را جایگزین کند.

آیا عوارض جانبی داروها مشکل آفرین است؟

هر دارویی، چه داروهای روان‌پزشکی و چه غیرروان‌پزشکی، ممکن است عوارض جانبی‌ای داشته باشند. در اغلب موارد، این عوارض کوتاه‌مدت هستند؛ مانند حالت تهوع یا سردرد. همین‌طور لازم است بدانید که دارویی که مصرف می‌کنید در چه زمانی مناسب و در چه زمانی مشکل زا یا خطرزا است؛ به‌عنوان مثال، مصرف داروهای آرام‌بخش در زمان رانندگی می‌تواند خطرساز باشد. مراجعین میتوانند از روان‌پزشک خود بخواهند که در این خصوص توضیح بدهد ؛ با این حال، بهترین کار این است که پس از مصرف دارو، هرگونه عوارض احتمالی را به روان‌پزشکتان اطلاع دهید.
به یاد داشته باشید زمانی یک دارو تأییدیه تجویز را به دست می‌آورد که اطمینان حاصل شود که اثربخشی آن به عوارض محتمل برتری و پیشی دارد و درعین‌حال امکان عوارض جدی و آسیب‌زننده به‌واسطه آن در جمعیت سالم نادر باشد. و فراموش نکنید که  در اغلب موارد، تأثیر منفی‌ای که مشکلات روانی بر کیفیت زندگی و حتی سلامت جسمی می‌گذارند، بسیار بیشتر از عوارض جانبی داروهای روان‌پزشکی است. به‌علاوه؛ هیچ چیز بااهمیت‌تر و ارزشمندتر از سلامت روان و آرامش فرد نیست. برای مشاوره روانپزشکی کودک  با متخصصان در روان رشد همراه باشید.
پس با افزایش آگاهی خود و جامعه نسبت به مصرف این داروها، می‌توان قدم بزرگی در راه حفظ کیفیت زندگی خود و دیگران برداشت .