اختلال شخصیت وابسته چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال شخصیت وابسته (Dependent Personality Disorder) یکی از انواع اختلالات شخصیت است که با نیاز مداوم به حمایت و تایید دیگران و وابستگی بیش از حد به آن‌ها مشخص می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال به‌شدت به دیگران تکیه می‌کنند تا تصمیمات خود را بگیرند و در موقعیت‌های مختلف زندگی احساسات و رفتارهای خود را مدیریت کنند. این وابستگی می‌تواند به مشکلات فراوانی در زندگی فرد منجر شود، از جمله کاهش اعتماد به نفس، روابط نابرابر و ناتوانی در مدیریت مسئولیت‌های روزمره. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر این اختلال، علل، علائم و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.

اختلال شخصیت وابسته چیست؟

اختلال شخصیت وابسته نوعی اختلال روانی است که در آن فرد به‌طور مداوم نیاز به مراقبت، حمایت و تایید دیگران دارد. افراد مبتلا به این اختلال تمایل دارند که خود را در موقعیت های تابع و وابسته قرار دهند و نمی‌توانند به‌تنهایی از پس مشکلات یا تصمیم‌گیری‌ها بربیایند. این افراد به‌شدت از ترک یا رد شدن از سوی دیگران می‌ترسند و معمولا خود را به‌گونه‌ای نشان می‌دهند که برای جلب حمایت و تایید دیگران قابل قبول باشند. این اختلال ممکن است به صورت اضطراب جدایی کودکان در مدرسه و پیش دبستانی نیز بروز یابد که باید حتما به آن توجه داشت.

علائم اختلال شخصیت وابسته

افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته معمولا ویژگی‌ها و رفتارهایی دارند که می‌تواند زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از ویژگی‌های رایج این افراد عبارتند از:

1. نیاز مداوم به کمک و حمایت: این افراد برای انجام کارهای ساده یا تصمیم‌گیری‌های روزمره نیاز به حمایت و تایید دیگران دارند و بدون تأیید آن‌ها نمی‌تواند تصمیم بگیرد یا اقدامی انجام دهد.

2. عدم توانایی در شروع یا انجام کارها به‌تنهایی: این افراد حتی در انجام کارهای ساده روزمره نیز به حمایت دیگران نیاز دارند و بدون راهنمایی آن‌ها احساس بی‌کفایتی می‌کنند.

2. ترس از طرد شدن: افراد مبتلا به این اختلال به‌شدت از طرد شدن، رها شدن و جدایی از کسانی است که به آن‌ها وابسته هستند می‌ترسند. این ترس ممکن است باعث شود که آن‌ها رفتارهای تابعانه و غیرمستقلانه‌ای از خود نشان دهند.

3. عدم توانایی در تصمیم‌گیری: این افراد معمولاً نمی‌توانند تصمیمات خود را به‌تنهایی بگیرند و به‌طور مداوم به مشاوره و راهنمایی دیگران نیاز دارند. افراد مبتلا به این اختلال اغلب ترجیح می‌دهند که در روابط خود نقش‌های تابع و غیرمستقل ایفا کنند و مسئولیت تصمیم‌گیری‌ها را به دیگران واگذار کنند.

4. خود ارزشی پایین: افراد با اختلال شخصیت وابسته معمولاً اعتماد به نفس پایینی دارند و به‌طور مداوم احساس می‌کنند که به‌تنهایی قادر به انجام هیچ کاری نیستند.

5. ترس از مسئولیت‌پذیری: این افراد ممکن است از مسئولیت‌های مهم دوری کنند و ترجیح دهند که دیگران مسئولیت‌های زندگی آن‌ها را بر عهده بگیرند.

6. ناتوانی در ابراز مخالفت: این افراد به‌سختی می‌توانند با دیگران مخالفت کنند، زیرا از طرد شدن و از دست دادن حمایت می‌ترسند.

علل اختلال شخصیت وابسته

علت دقیق اختلال شخصیت وابسته هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است، اما محققان بر این باورند که این اختلال نتیجه ترکیبی از عوامل زیستی، روان‌شناختی و محیطی است. برخی از عواملی که ممکن است به بروز این اختلال منجر شوند، عبارتند از:

1. تجربیات دوران کودکی: کودکانی که در خانواده‌هایی با الگوهای تربیتی سخت‌گیرانه یا بیش از حد محافظه‌کار بزرگ شده‌اند، ممکن است بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلال شخصیت وابسته باشند. این کودکان ممکن است یاد بگیرند که همواره به حمایت و تایید دیگران نیاز دارند تا از اشتباهات یا مشکلات اجتناب کنند.

2. ژنتیک و عوامل زیستی: مطالعات نشان داده است که ممکن است عوامل ژنتیکی در بروز این اختلال نقش داشته باشند. افرادی که والدین یا بستگان آن‌ ها دچار اختلالات شخصیت هستند، احتمال بیشتری برای ابتلا به این اختلال دارند.

3. شرایط روانی و محیطی: تجربه‌های ناگوار در دوران زندگی مانند فقدان والدین، سوءاستفاده‌های عاطفی یا فیزیکی و محیط‌های پرتنش ممکن است فرد را به سمت وابستگی به دیگران سوق دهد.

4. روابط ناامن در کودکی: تجربه روابط ناامن یا شکست در ارتباطات اولیه، مانند عدم حمایت یا توجه کافی از طرف والدین، می‌تواند باعث ایجاد نیاز به تایید و وابستگی به دیگران در آینده شود.

عوارض اختلال شخصیت وابسته 

اختلال شخصیت وابسته می‌تواند عوارض جدی بر زندگی فرد داشته باشد. برخی از این عوارض عبارتند از:

1. روابط نابرابر و سوءاستفاده: افراد مبتلا به این اختلال به‌دلیل نیاز مداوم به حمایت دیگران ممکن است در روابط نابرابر قرار گیرند و حتی مورد سوءاستفاده قرار بگیرند.

2. افزایش خطر اضطراب و افسردگی: افراد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته به‌دلیل ناتوانی در مدیریت مسئولیت‌های زندگی و ترس از رها شدن، ممکن است دچار اضطراب یا افسردگی شوند.

3. عدم پیشرفت شخصی: وابستگی شدید به دیگران ممکن است مانع از رشد و پیشرفت فرد در زندگی حرفه‌ای و شخصی شود.

درنهایت اما باید دقت ویژه ای داشته باشید که با مشاهده این علائم، ممکن است که حتما کودک شما این اختلال را نداشته باشد، برای اطمینان از این موضوع باید به یک مرکز مشاوره مراجعه کنید و از یک فرد حرفه ای راهنمایی بگیرید.

درمان اختلال شخصیت وابسته

1. درمان شناختی-رفتاری (CBT): درمان شناختی-رفتاری یکی از موثرترین روش‌های درمان این اختلال است. این روش به فرد کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم خود را شناسایی کرده و آن‌ها را تغییر دهد. CBT همچنین به فرد آموزش می‌دهد که چگونه تصمیم‌گیری‌های مستقل‌تری داشته باشد و به‌تدریج از وابستگی خود به دیگران کاسته شود.

2. روان‌درمانی فردی: روان‌درمانی فردی می‌تواند به فرد کمک کند تا ریشه‌های عاطفی و روانی سندروم وابستگی خود را شناسایی کند و با آن‌ها مقابله کند. این روش به فرد کمک می‌کند تا خودآگاهی بیشتری پیدا کند و به تدریج توانایی‌های خود را برای مدیریت زندگی بهبود بخشد.

3. درمان گروهی: درمان گروهی می‌تواند به فرد مبتلا به اختلال شخصیت وابسته کمک کند تا در یک محیط حمایتی و همدلانه با دیگران تعامل داشته باشد. این نوع درمان به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی خود را تقویت کرده و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کند.

4. دارودرمانی: در برخی موارد که فرد دچار اضطراب یا افسردگی شدید است، پزشک ممکن است داروهایی تجویز کند تا علائم اضطراب یا افسردگی کاهش یابد. داروها به تنهایی برای درمان این اختلال کافی نیستند، اما می‌توانند در کنار روان‌درمانی مفید باشند.

علاوه بر این راهکارها، مهمترین نکته ای که باید به آن دقت داشته باشید، این است که در صورت ابتلای یک فرد به اختلال شخصیت وابسته، حتما برای درمان آن باید به یک کلینیک روانشناسی کودک و یا یک مشاور حرفه ای مراجعه کنید.

چگونه با فردی با اختلال شخصیت وابسته رفتار کنیم؟

اگر در رابطه با فردی با این اختلال هستید، بهتر است با صبوری و حمایت، به او کمک کنید تا به تدریج استقلال بیشتری پیدا کند. به او نشان دهید که می‌تواند به‌تنهایی تصمیم بگیرد و مسئولیت‌هایش را بپذیرد. مشاوره حرفه‌ای نیز می‌تواند به بهبود روابط و کاهش وابستگی کمک کند.

روان درمانی برای اختلال شخصیت وابسته

روان درمانی یکی از موثرترین روش‌های درمانی برای این اختلال است. در این روش، فرد با کمک روان‌درمانگر می‌تواند به تدریج مهارت‌های مستقلانه‌تری کسب کرده و روابط سالم‌تری را تجربه کند. اما حتما برای این مورد باید به یک کلینیک روانشناسی نوجوانان تخصصی و حرفه ای مراجعه کنید و از خدمات یک مشاور متخصص بهره مند شوید.

اختلال شخصیت وابسته یک اختلال روانی است که با نیاز مداوم به حمایت و تایید دیگران و ناتوانی در تصمیم‌گیری مستقل مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند بر روابط اجتماعی، زندگی حرفه‌ای و کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی بگذارد. با این حال، درمان‌های روان‌شناختی مانند CBT و روان‌درمانی می‌توانند به فرد کمک کنند تا مهارت‌های استقلال و مدیریت زندگی خود را بهبود بخشد و به‌تدریج از وابستگی به دیگران کاسته شود.

سوالات متداول درباره اختلال شخصیت وابسته