چگونه اختلال شخصیت خودشیفته را تشخیص دهیم

تا حالا با کسی برخورد داشتید که همیشه خودش را برتر از دیگران می‌داند و انتظار دارد همه او را تحسین کنند؟ افرادی که چنین ویژگی‌هایی دارند، معمولاً در روابطشان چالش‌های زیادی ایجاد می‌کنند، چون دنیا را فقط از دریچه‌ی نگاه خودشان می‌بینند. اختلال شخصیت خودشیفته یکی از پیچیده‌ترین الگوهای رفتاری است که می‌تواند بر زندگی فرد و اطرافیانش تأثیر زیادی بگذارد. اینجا قرار است درباره‌ی ویژگی‌های این اختلال صحبت کنیم تا درک بهتری از آن داشته باشیم و بدانیم چطور می‌توان با چنین افرادی برخورد کرد.

تشخیص علائم اختلال شخصیت خودشیفته

اختلال شخصیت خودشیفته یک مشکل روانی است که باعث می‌شود فرد احساس کند از دیگران برتر است و به احساسات آن‌ها اهمیت ندهد. بسیاری از افراد مبتلا به این اختلال در واقع عزت‌نفس پایینی دارند، اما برای پنهان کردن آن، رفتارهای خودبزرگ‌بینانه از خود نشان می‌دهند. ممکن است برخی از نشانه‌های این اختلال قابل تشخیص باشد، اما تفکیک آن از سایر اختلالات شخصیت همیشه آسان نیست. در صورت مشاهده این ویژگی‌ها در خود یا اطرافیان، مراجعه به یک متخصص برای تشخیص دقیق و درمان مناسب توصیه می‌شود.

1. به حس خودبزرگ‌بینی افراطی توجه کنین

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته، دید خیلی بالایی از خودشون دارند که فراتر از اعتمادبه‌نفس طبیعی است. اگر به این اختلال در فردی مشکوک هستید، به نحوه فکر کردنش درباره خودش دقت کنید و بررسی کنید که آیا این احساسات با واقعیت مطابقت دارند یا نه.

• ممکن است فرد دچار خیالات وسواسی درباره بزرگی و عظمت خود باشد.
• ممکن است برای برجسته‌تر نشان دادن خود، درباره دستاوردهایش دروغ بگوید یا آن‌ها را بزرگ‌نمایی کند.
• ممکن است خود را برتر از دیگران بداند، حتی اگر هیچ مدرک یا موفقیتی از این باور حمایت نکند.
• ممکن است تصور کند که دیگران به برتری او حسادت می‌کنند و در مقابل موفقیت دیگران حسادت شدیدی از خود نشان دهد.

2. به احساسشون در مورد لیاقتشون توجه کنین

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً خود را برتر از دیگران می‌دانند و تصور می‌کنند که شایسته بهترین‌ها هستند. دقت کنید که آیا این فرد باور دارد که باید بدون دلیل خاصی مورد توجه و رفتار ویژه‌ای قرار بگیرد.

• ممکن است فکر کند که باید در کنار افراد «نخبه» و برجسته قرار بگیرد.
• ممکن است خواسته‌های مکرری داشته باشد و انتظار داشته باشد که دیگران بدون چون‌وچرا به آن‌ها پاسخ دهند.

3. به نیاز شدید به تحسین توجه کنین

بسیاری از افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته به شدت نیازمند توجه و تأیید دیگران هستند و مداوم به دنبال ستایش و تمجید از برتری خود هستند.

• ممکن است دائماً به دستاوردهای خود اشاره کند.
• ممکن است به طور غیرمستقیم از دیگران تعریف و تمجید طلب کند.

4. به تمایل به انتقاد بیش‌ازحد توجه کنین

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً به‌شدت از دیگران انتقاد می‌کنند و ممکن است افرادی که با آن‌ها در ارتباط هستند را تحقیر یا نقد کنند، فارغ از موقعیت آن شخص، چه یک پیشخدمت در رستوران باشد و چه پزشکشان. ممکن است حتی از افراد توانمند نیز انتقاد کند، به‌ویژه اگر با او مخالفت کنند یا چالشی برایش ایجاد کنند.

5. به نحوه تعامل با دیگران توجه کنین

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً رفتار طبیعی در روابط اجتماعی ندارند، بنابراین دقت کنید که در موقعیت‌های اجتماعی چگونه برخورد می‌کنند. این افراد اغلب متکبر به نظر می‌رسند و همدلی کمی با دیگران دارند.

• ممکن است دیگران را برای منافع شخصی خود تحت تأثیر قرار داده یا از آن‌ها سوءاستفاده کنند.
• ممکن است کاملاً نسبت به نیازها و احساسات دیگران بی‌توجه باشند.

6. به واکنش‌ها در برابر انتقاد توجه کنین

افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً انتقاد را به‌خوبی نمی‌پذیرند، زیرا این موضوع احساس برتری آن‌ها را به چالش می‌کشد. دقت کنید که آیا فرد حتی به کوچک‌ترین انتقاد واکنش شدیدی نشان می‌دهد یا نه.

ممکن است با خشم و پرخاشگری به فردی که انتقاد می‌کند، حمله کند.

• یا ممکن است در مواجهه با انتقاد دچار افسردگی و ناراحتی شدید شود.
• برخی از این افراد حتی نمی‌توانند هیچ موضوعی را که به‌عنوان چالش در نظر بگیرند، تحمل کنند، حتی اگر صرفاً یک نظر متفاوت باشد.

تفاوت اختلال شخصیت خودشیفته با دیگر اختلالات شخصیتی مشابه

تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته همیشه کار ساده‌ای نیست، چون برخی از ویژگی‌های آن با اختلالات شخصیتی دیگر شباهت دارد. در بعضی موارد، ممکن است فردی به‌طور کلی ویژگی‌های خودشیفته داشته باشد اما دچار این اختلال نباشد، یا حتی ممکن است رفتارهایش با اختلالات دیگری مثل اختلال شخصیت مرزی یا اختلال شخصیت ضد اجتماعی اشتباه گرفته شود. برای درک بهتر این موضوع، باید تفاوت‌های ظریف میان این اختلالات را بررسی کنیم تا بتوانیم شناخت دقیق‌تری از هرکدام داشته باشیم.

1.تمایز بین گرایش‌های خودشیفته و اختلال شخصیت خودشیفته

 همه افرادی که ویژگی‌های خودشیفته دارند، لزوماً مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته نیستند. برخی افراد صرفاً خودخواه هستند و اعتمادبه‌نفس بالایی دارند، بنابراین باید از قضاوت عجولانه و تشخیص نادرست پرهیز کرد. برای اینکه فردی به طور کامل مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته تشخیص داده شود، علائم او باید حداقل در دو مورد از حوزه‌های زیر عملکرد اساسی او را مختل کنند: شناخت، عاطفه، روابط بین‌فردی یا کنترل تکانه. تشخیص نهایی این اختلال تنها از طریق ارزیابی حرفه‌ای انجام می‌شود و نمی‌توان صرفاً بر اساس برخی ویژگی‌های شخصیتی، چنین برچسبی به کسی زد.

2. احتمال اختلال شخصیت مرزی را در نظر بگیرین

 اختلال شخصیت مرزی اغلب با اختلال شخصیت خودشیفته اشتباه گرفته می‌شود. این دو اختلال علائم مشترکی دارند، اما تفاوت‌های ظریفی میان آن‌ها وجود دارد که شناخت آن‌ها ضروری است. افراد مبتلا به هر دو اختلال ممکن است عصبانیت نشان دهند، اما در اختلال شخصیت خودشیفته، این خشم معمولاً متوجه دیگران است، در حالی که در اختلال شخصیت مرزی، فرد اغلب خشم را متوجه خود می‌کند.

• افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی نسبت به نگرانی‌ها و نظرات دیگران حساس‌تر هستند، اما همچنان تعاملات آن‌ها با دیگران معمولاً سالم و طبیعی نیست.
• امکان دارد که فردی همزمان دچار هر دو اختلال باشد که این موضوع تشخیص را پیچیده‌تر می‌کند.

3. احتمال وجود اختلال شخصیت ضد اجتماعی را در نظر بگیرین

 اختلال شخصیت ضد اجتماعی، که به عنوان اختلال شخصیت جامعه‌ستیز یا سوشیوپاتی نیز شناخته می‌شود، اغلب با اختلال شخصیت خودشیفته اشتباه گرفته می‌شود، زیرا افراد مبتلا به هر دو اختلال معمولاً بی‌توجهی کلی نسبت به دیگران دارند. با این حال، برخی از علائم این دو اختلال را از یکدیگر متمایز می‌کند.

• افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی معمولاً کنترل تکانه ضعیف‌تری نسبت به افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته دارند. به همین دلیل، آن‌ها اغلب رفتارهای پرخاشگرانه‌تر و یا خودتخریب‌گرانه‌تری دارند.
• این افراد معمولاً دستکاری و فریبکاری را به‌طور عمدی‌تر و برنامه‌ریزی‌شده‌تری نسبت به افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته انجام می‌دهند.

فرآیند تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته

 برای تأیید تشخیص اختلال شخصیت خودشیفته، فرد باید توسط یک متخصص سلامت روان، مانند روانپزشک یا روانشناس، ارزیابی شود. پزشک عمومی می‌تواند شما را به یک متخصص ارجاع دهد، اما قادر به تشخیص نهایی این اختلال نیست. اگر مشکوک هستید که ممکن است به یک اختلال شخصیتی مبتلا باشید، بهتر است برای یک معاینه فیزیکی کامل به پزشک مراجعه کنید. این کار می‌تواند به شناسایی یا رد احتمال بیماری‌های جسمی که ممکن است در بروز علائم نقش داشته باشند، کمک کند.

1.  حدود ۶٪ از جمعیت به اختلال شخصیت خودشیفته مبتلا هستند. این اختلال ممکن است در هر فردی بروز کند، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض آن قرار دارند.
2. مردان بیشتر از زنان به این اختلال مبتلا می‌شوند.
3. از آنجا که علائم اختلالات شخصیتی معمولاً با افزایش سن کاهش می‌یابند، اختلال شخصیت خودشیفته بیشتر در افراد جوان دیده می‌شود.
4. روند تشخیص شامل یک ارزیابی روان‌شناختی کامل خواهد بود. گاهی از پرسش‌نامه‌هایی برای درک وضعیت ذهنی فرد استفاده می‌شود.
5. مانند بسیاری از اختلالات روانی، هیچ آزمایشگاهی برای تشخیص این اختلال وجود ندارد. متخصص سلامت روان باید با بررسی علائم و سابقه فرد، تشخیص نهایی را ارائه دهد.

 پس از تشخیص رسمی اختلال شخصیت خودشیفته، فرد می‌تواند تحت درمان قرار گیرد. معمولاً روان‌درمانی اصلی‌ترین روش درمان است که به فرد کمک می‌کند مهارت‌های تعامل سالم با دیگران را یاد بگیرد و انتظارات خود را بهتر مدیریت کند. درمان این اختلال فرایندی زمان‌بر است و ممکن است فرد به سال‌ها روان‌درمانی نیاز داشته باشد. در برخی موارد، برای کنترل علائمی مانند اضطراب یا افسردگی، دارو نیز تجویز می‌شود.